Tôi nhớ chuyện một người hầu gái lúc nào cũng xếp ngược các bình hoa và cây cảnh của tôi : phía sau xoay ra phía trước. Cô ấy không bao giờ có thể nắm bắt được sự hài hoà bí ẩn mà một người Nhật chính gốc phát hiện ra trong một bó hoa được xếp khéo léo, đơn giản. Nghệ thuật cắm hoa hoàn toàn xa lạ với cô ấy, không phải vì điều kiện khiêm tốn của cô ấy mà vì khiếu thẩm mỹ của cô ấy. Còn ở Nhật Bản mọi người đều muốn mình là nghệ sĩ, đặc biệt là khi có liên quan đến hoa. Vì vậy, tôi sợ sẽ bị hiểu lầm khi tôi đề cập đến người Pháp, và nếu tôi nói về mình cho người phương Tây khác nghe mà những người đó lại không có sự tinh tế thì tôi lại sợ rằng sẽ bị hiểu lầm nhiều hơn nữa. Vì ở đây chúng ta đang dính dáng đến một lãnh vực sâu sắc trong tâm hồn người Nhật, là điều luôn luôn bí ẩn và khó hiểu với người phương Tây.
Tuy nhiên, không có gì đơn giản hơn, không có điều gì chất phác hơn tâm hồn của người Nhật. Không có một quốc gia nào trên thế giới lại tổ chức một đoàn tàu tham quan chỉ để nghe tiếng chim sơn ca (hototogisu) hót, để chiêm ngưỡng hoa anh đào, hay tuyết đầu mùa tô điểm những ngọn núi. Trong mùa hè, áp phích được tại các ga xe lửa để mời mọi người đi săn đom đóm. Nhưng đừng nghĩ đó là một đi săn thật sự, vì việc săn đom đóm là điều mà người Nhật thực tế không biết đến và cũng vừa được đưa vào nước mới đây thôi. Không phải đi săn, người ta thực hiện một chuyến du hành về vùng quê Hotaru để chiêm ngưỡng các côn trùng phát sáng đang bay này, để giữ chúng trên tay, để chơi với chúng trong giây lát rồi thả chúng ra. Ngoài ra, còn có chuyến xe lửa đặc biệt để xem trăng lên trên những cây thông phủ đầy sương muối và những giải băng treo lơ lửng. Nó hơi giống như những nghệ nhân chụp ảnh phương Tây săn tìm một tác phẩm hoàn hảo nhưng khác biệt ở chỗ nó thỏa mãn cho một cảm giác nhất thời chứ không gắn chặt vào phim ảnh.
Trên thực tế, sự kỳ vọng vật chất hóa mọi kỷ niệm của người phương Tây dường như có vẻ trẻ con đối với người Nhật. Nó giống như việc giữ mãi bó hoa héo trong bình hoa. Người ta phải đưa mắt xa khỏi những vật đã chết, đặc biệt khi chúng đã từng xinh đẹp. Người Trung hoa xưa đã sử dụng 2 động từ khác nhau để chỉ 2 khả năng nhìn thấy của con người; đó là cái nhìn của đôi mắt và cái nhìn của tâm hồn.
Tôi có thể nói, (người ta có thể đắn đo khi tìm những từ chính xác để diễn tả một sự việc khi họ nhìn thấy người nông dân chân chất cúi chào cây củ cải đỏ trước khi cắt lá, cũng như người nông dân Pháp làm dấu thánh giá trước khi cắt bánh mì) nét đáng yêu này là một tình cảm thật sự sâu sắc, tự phát trong tâm hồn người Nhật, vì người ta có thể tìm thấy điều đó trong mọi tầng lớp xã hội, trong số những người dường như vô tình với loại sự việc này.
Như thế, tôi tin rằng, người đánh xe ngựa thời xưa ở Pari không có thiên hướng thơ ca và cũng không có thiên hướng về tác phẩm nghệ thuật. Gán cho họ những khả năng này hẳn đã làm họ cười.
Về phần người Nhật, một người kéo xe tay thừa nhận mình yêu hoa. Trong nhiều trường hợp, họ bỏ ra hàng giờ trước chậu hoa nhỏ bé trong khi chờ đợi người khách của họ. Họ tỉa, họ phủi bụi, họ nhẹ nhàng trộn đất, và trên hết, họ ngắm nhìn và giữ im lặng. Đôi khi một người nghiệp dư đề xuất mua một trong số cây của họ, nhưng sự mua bán thường không diễn ra, bất chấp sự cám dỗ của những người bạn mới, những người thích những cuộc vui dễ dãi như đổ xúc xắc hay đánh cờ.
“Tại sao bạn không bán nó? Bạn chỉ nhận được nỗi đau từ nó mà thôi.”
Một trong số họ sẽ nói “Còn bạn, tại sao bạn không bán con bạn đi?”
– G. Ohsawa. Lê Hà Lộc dịch –
http://www.zenmacrobiotics.com/bookofflowers.html
